Wraz z rosnącą świadomością wartości zabytków filmowych powstała potrzeba skodyfikowania podstawowych zasad dotyczących konserwacji i restauracji filmu. Idea Karty Restauracji Filmu (Charter of Film Restoration) została po raz pierwszy przedłożona w 2001 roku przez Vittorio Boarini na kongresie FIAF w Rabacie. Formowanie karty trwało dekadę, aż do oficjalnego zatwierdzenia przez Komitet Wykonawczy FIAF w listopadzie 2010 roku.

Prace nad Kartą polegały na zintegrowaniu teorii restauracji filmu z teorią konserwacji i restauracji tradycyjnych dzieł sztuki. Znamienne jest, iż autorzy Karty powołują się na dokonania Aloisa Riegla i Cesare Brandiego - twórców nowoczesnej myśli konserwatorskiej dedykowanej nie tylko malarstwu czy architekturze ale także archiwaliom i dokumentom historycznym.

Podział treści Karty Restauracji Filmu przypomina strukturę Karty Weneckiej z 1964r., co może dowodzić oddziaływaniu teorii restauracji tradycyjnych zabytków na formowanie pryncypialnych zasada restauracji filmu. Wymowne wydaje się podkreślenie w Charakterystyce Restauracji Filmu (Artykuł II) kluczowej różnicy polegającej na utożsamieniu ochrony, konserwacji i restauracji filmu z jego duplikacją (kopiowaniem).  

Federacja FIAF zaleca przyjęcie Karty Restauracji Filmu jako bezpośredniego punktu odniesienia w pracy nad zachowaniem dzieł filmowych. 

KARTA RESTAURACJI FILMU
Autorzy: Vittorio Boarini i Vladimír Opela we współpracy z Anna Fiaccarini, Blažena Urgošíková i Cecilia Cenciarelli.

DEFINICJE

Ochrona materiałów filmowych (z ang. film preservation) jest dziedziną archiwistyki obejmującą wiedzę z zakresu właściwości taśm filmowych i nośników magnetycznych, warunków i procedur ich przechowywania, konserwacji i restauracji filmu oraz zasad użytkowania materiałów filmowych.

Ochrona (z ang. preservation) jest rodzajem aktywności gwarantującej ochronę materiałów filmowych przed uszkodzeniem i zniszczeniem (obejmuje m.in. zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania, regularną kontrolę, kopiowanie, konserwację, restaurację i rekonstrukcję).

Restauracja narzuca konieczność przeprowadzenia badań umożliwiających odzyskanie, wydobycie, naprawę i ochronę wszelkich elementów filmu (negatywów i pozytywów) w celu ich zachowania.

Rekonstrukcja jest późniejszym etapem prac restauratorskich, której zadaniem jest (w idealnych warunkach) przetworzenie elementów filmu (negatywów i pozytywów) w celu przywrócenia jego  „oryginalnej” wersji.

ZASADY

1. Żadne działania konserwatorskie nie mogą mieć negatywnego wpływu na zabytkową materię materiałów filmowych.
2. Żadne działania konserwatorskie nie mogą zmniejszyć, zafałszować czy przysłonić historycznej i dokumentalnej wartości dzieła filmowego.
3. Żadne działania konserwatorskie nie mogą być nieodwracalne.

CEL

Celem konserwacji i restauracji jest ochrona filmu zarówno jako dzieła sztuki jak i historycznego dokumentu epoki.

Artykuł I

Obiekt

Następująca Karta ustanawia zasady i zalecenia odnoszące się do konserwacji i restauracji filmu definiowanego jako nieme lub dźwiękowe nagranie ruchomych obrazów zarejestrowanych na taśmie filmowej.

Artykuł I

Charakterystyka restauracji filmu

Restauracja filmu różni się od restauracji tradycyjnych dzieł sztuki, której zasady zostały już dawno ustalone. Restauracja tradycyjnych dzieł sztuki zazwyczaj oznacza pracę na oryginalnym artefakcie - obiekcie, natomiast przywrócenie filmu implikuje jego powielanie i/lub rekonstrukcję. Charakterystyka restauracji filmu sprowadza się do duplikacji, której następstwem jest utworzenie nowych kopii negatywowych i pozytywowych, jak najwierniejszych pierwotnym (historycznym), których istnienie jest zagrożone.  

Artykuł III

Proces restauracji (rekonstrukcji)

1. Restauracja powinna być poprzedzona zgromadzeniem i precyzyjną analizą istniejących elementów danego filmu (negatywu, kopii, dupnegatywu itd.), charakterystyką wszystkich informacji, dokumentacją stanu zachowania i rekonstrukcją historii każdego z elementów.

2. Restauracja powinna być poprzedzona analizą wszelkich źródeł archiwalnych (cenzuralnych, czołówki, scenariusza, partytur, artykułów, dokumentów i innych).

3. Interdyscyplinarne badania mają pomóc w  odtworzeniu fabuły filmu, zrekonstruowaniu tablic z napisami oraz w przypadku filmu dźwiękowego - ścieżki dźwiękowej.

4. Każda interwencja musi być w pełni udokumentowana. Dokumentacja powinna zawierać opis trzech etapów:

   a. wstępnych badań i planowanego programu prac,

   b. dokładny i szczegółowy opis wszystkich etapów prac konserwatorskich i restauratorskich,

   c. raport końcowy i ocenę projektu.

5. Każdy zabieg konserwatorsko-restauratorski powinien być odwracalny. 

6. Powstałe kopie i negatywy muszą być naświetlone na materiały odpowiednie do długotrwałego przechowywania.

Artykuł IV

Być może, iż ten sam film występuje w kilku wersjach: na przykład wersji pochodzącej z pierwszej publicznej projekcji, wersji producenta filmu, wersji zmodyfikowanej przez cenzora,  wersji przystosowanej do wyświetlenia w różnych krajach lub ponownego wydania w późniejszym czasie, czy wersji odzwierciedlającej problemy techniczne, itd. Konieczne jest jasne określenie (na początku lub w trakcie realizacji projektu), którą wersję lub wersje filmu mamy zamiar przywrócić. W ten sposób jedna z wersji zostanie zdefiniowana jako „oryginalna". Istotne jest aby o powyższych decyzjach zostali poinformowani odbiorcy filmu.

Artykuł V

Konieczna jest gwarancja, iż wszystkie interwencje przeprowadzone podczas konserwacji i restauracji filmu  zmierzają do wytworzenia nowych materiałów, których właściwości obrazu i dźwięku są w jak największym stopniu zbliżone do „oryginału" z poszanowaniem jego ewentualnych usterek.

Artykuł VI

Kwalifikacje wymagane do pracy przy konserwacji i restauracji filmu różnią się od umiejętności technicznych wykorzystywanych w postprodukcji filmowej. Zatem podczas konserwacji i restauracji filmu musimy współpracować z wykwalifikowanymi specjalistami o wysokim poziomie kompetencji i doświadczenia. Osoby pracujące przy konserwacji i restauracji filmu muszą także posiadać pełną wiedzę z zakresu estetyki oraz etyki konserwacji i restauracji dzieł sztuki.

Artykuł VII

Nowe materiały filmowe powstałe w trakcie restauracji muszą być składowane w magazynach o optymalnych warunkach temperaturowo-wilgotnościowych i wentylacji, zgodnymi z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Archiwów Filmowych FIAF.

Powyższy tekst jest propozycją interpretacji i tłumaczenia Karty Restauracji Filmu (Charter of Film Restoration) zamieszczonej w Journal of Film Preservation, Nr 84, 2010r.
Uwagi proszę kierować do msupruniuk@fn.org.pl.