16. ŚWIĘTO NIEMEGO KINA | SHERLOCK HOLMES
Dodano: 14.02.2019

Święto Niemego Kina, flagowe wydarzenie Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego odbędzie się w dniach 4 – 7 kwietnia w kinie Iluzjon przy ulicy Narbutta 50A. Głównym bohaterem tegorocznej edycji będzie Sherlock Holmes.

Sherlock Holmes

Dlaczego Sherlock Holmes? W 2009 roku w piwnicy kościoła w Sosnowcu odkryto niewielki, ale bardzo cenny zbiór taśm filmowych z zaginionymi filmami epoki kina niemego. Wśród nich znalazł się „Pies Baskerville’ów” w reżyserii Richarda Oswalda z 1929 roku. Film ten, będący ostatnią niemą ekranizacją opowieści o genialnym detektywie Sherlocku Holmesie, odrestaurowaliśmy w FINA w partnerskim projekcie z San Francisco Silent Film Festival. W naszych zbiorach znajduje się jedyna znana obecnie zachowana kopia 35mm tego filmu. Premierowy pokaz tego sensacyjnego zjawiska otworzy 16. Święto Niemego Kina.

Decyzja o zaprezentowaniu „Psa Baskerville’ów” podczas tegorocznego Święta stała się dla nas punktem wyjścia do zaprogramowania innych interesujących dzieł filmowych z tego okresu, których bohaterami byli Sherlock lub detektywi inspirowani jego postacią. Pokażemy m.in. odnalezionego w 2014 roku „Sherlocka Holmesa” Arthura Bertheleta z 1916 roku, z legendarnym Williamem Gillette’em w roli tytułowej, a także „Znak czterech” Maurice’a Elveya z 1923 roku – dojrzałe osiągnięcie filmu detektywistycznego.

Wprawdzie kino gatunkowe gościło już na Święcie Niemego Kina, jednak ekranizacje prozy Arthura Conan Doyle’a pokażemy po raz pierwszy. Uzupełnimy je o nawiązania gatunkowe, pastisze i apokryfy. Na szczególną uwagę zasługują dwa filmy, w których głównymi bohaterkami są kobiety: „Miss Clever kontra Czarna Ręka”nieznanego reżysera z 1914 roku i stanowiący gatunkowy miszmasz „Filibus” w reżyserii Mario Roncoroniego z 1915 roku – będzie to światowa prapremiera nowej odrestaurowanej wersji.

Serge Bromberg

Drugi ważny blok programowy stanowi autorski wybór filmów dokonany przez Serge’a Bromberga. Ten francuski popularyzator kina niemego, nazywany Indianą Jonesem zaginionych filmów, od wielu dekad przybliża je widzom, zaskakując nowatorskim ujęciem tematu. Bromberg odnajduje filmy, restauruje wielkie znaleziska i przywraca publiczności to, co pozostawało na marginesie zainteresowań archiwów filmowych. Serge Bromberg jako człowiek prawdziwie wszechstronny – założyciel Lobster Films, producent, reżyser (zdobywca Cezara dla najlepszego filmu dokumentalnego za „Inferno – niedokończone piekło”), kurator – da się nam poznać także jako konferansjer, showman i akompaniator.  

Chociaż na życzenie Serge’a Bromberga nie zdradzimy pełnego programu aż do dnia pokazu, możemy uchylić rąbka tajemnicy i ogłosić, że znajdą się w nim najcenniejsze filmy z pierwszych lat XX wieku: „Po balu” (1897) i „Podróż na Księżyc” Georges’a Mélièsa z 1902 roku, „Metamorfoza motyla” wytwórni Pathé z 1904 roku, „Halucynacje strażaka” produkcji Folies Bergère z Josephine Baker z 1927 roku. Niektóre z tych filmów, niezwykłej urody, są malowane ręcznie i nigdy nie były pokazywane w Polsce na dużym ekranie w odrestaurowanych wersjach. Ciekawostką będzie pokaz jedynej znanej reklamy społecznej w komediowej tonacji („Those Awful Hats”) zrealizowanej przez Davida Warka Griffitha. Pokażemy także nieco późniejszą „Bitwę stulecia” (1928) Clyde’a Bruckmana o przygodach Flipa i Flapa – będzie to kolejna światowa repremiera odrestaurowanej wersji Lobster Films. Seanse – przeznaczone dla widzów w każdym wieku – mogą stać się niezwykłą podróżą w przeszłość także dla widzów najmłodszych.

100 lat temu w kinie

Podczas tej edycji Święta zainaugurujemy nowy, stały cykl w kinie Iluzjon – „100 lat temu w kinie”. Pragniemy w ciągu całego roku, a nie tylko w trakcie Święta, pokazywać filmy nieme będące kamieniami milowymi w rozwoju światowej kinematografii, reprezentujące ciekawe projekty rekonstrukcyjne bądź filmy przed laty przeoczone, dziś zaskakujące wartościami artystycznymi i nowoczesnością. Do tych ostatnich należy otwierający cykl „Za drzwiami”w reżyserii Irvina Willata z 1919 roku.

Pokazy 16. Święta Niemego Kina uświetnią wprowadzeniami do filmów znakomici goście z całego świata: badacze i kuratorzy, specjaliści, pod których opieką odbywały się prace archiwistyczne i restauratorskie. Obok wspomnianego Serge’a Bromberga będą to m.in.: prof. dr Giovanna Fossati – główna kustosz EYE Filmmuseum w Amsterdamie, prof. Russell Merritt z Uniwersytetu w Berkeley i Rob Byrne – dyrektor San Francisco Silent Film Festival. Wszystkim projekcjom towarzyszyć będzie muzyka wykonywana na żywo przez wybitnych polskich artystów.

Kiedy i gdzie

4 – 7 kwietnia 2019

Kino Iluzjon Filmoteki Narodowej

ul. Narbutta 50a

02-541 Warszawa

„POLONIA RESTITUTA 1918 – 1920” | UROCZYSTA REPREMIERA
Dodano: 08.02.2019

27 lutego 2019 roku po prawie 90 latach na srebrny ekran powraca film dokumentalny „Polonia Restituta 1918-1920”, opisujący drogę Polski do odzyskania niepodległości. Pokazowi towarzyszyć będzie muzyka na żywo w wykonaniu Semi-Invented Trio, w składzie: Adrian Konarski, Michał Chytrzyński, Sławomir Berny. Pokaz organizowany jest w ramach obchodów 100-lecia powołania państwowej sieci archiwalnej.

O filmie POLONIA RESTITUTA

Film niemy „Polonia Restituta 1918 – 1920” to wykonana na początku 1928 roku kompilacja ujęć dokumentalnych dokonanych w czasie walk niepodległościowych i Bitwy Warszawskiej. Jest jednym z niewielu przedwojennych filmów dokumentalnych, na których można zobaczyć Józefa Piłsudskiego. Oprócz Marszałka w filmie pojawiają się: Leopold Skulski, gen. Edward Rydz-Śmigły, gen. Lucjan Żeligowski, Józef Beck. Od 2014 roku znajduje się na Polskiej Liście Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata.

 

Pomysłodawcą filmu był Józef Błeszyński. Sam Błeszyński jest postacią zagadkową. Przedsiębiorca, prowadzący interesy głównie za granicą, tym ambitnym projektem zadebiutował w branży filmowej. Udało mu się uzyskać to, czego odmawiano dotychczas wszystkim twórcom – unikatowe materiały pochodzące ze zbiorów Muzeum Wojska. Materiały te były niezwykle cenne dla filmowców, tematy patriotyczne cieszyły się wielkim powodzeniem wśród publiczności. Czas powstania również był niezwykle istotny – Polska obchodziła jubileusz 10-lecia odzyskania niepodległości.

Jeszcze zanim doszło do premiery film wzbudzał zainteresowanie prasy. […]Polonia Restituta ma przedstawić najbardziej dramatyczne chwile walki o Ojczyznę w r. 1918 — 1920. Kalejdoskop smutnych, groźnych i radosnych na przemian scen przewinie się przed widzem w tym obrazie, którego bohaterem jest szary Żołnierz Nieznany. Słusznie też zostanie uczczony on po raz pierwszy w Polsce pokazem w gmachu Opery Warszawskiej  – pisał Anatol Stern w magazynie „Świat”. Polska premiera odbyła się 27 lutego 1928 roku W Operze Narodowej i była bardzo ważnym wydarzeniem. Na seansie pojawili się najważniejsi dostojnicy państwowi i wojskowi, dyplomaci oraz śmietanka towarzyska.

 

kadr z filmu „Polonia Restituta 1918-1920”

Choć film spotkał się z ciepłym przyjęciem krytyki, był bardzo krótko wyświetlany w polskich kinach – po części dlatego, że miał być dystrybuowany głównie w Stanach Zjednoczonych, a po części było to spowodowane jego problemami finansowymi. Niestety dosyć szybko okazało się, że Błeszyński dopuścił się przy produkcji i dystrybucji filmu szeregu oszustw finansowych. Z powodu braku funduszy film w ogóle nie był promowany w Stanach, jak pierwotnie zakładano i nie przyniósł oczekiwanych zysków. Początek 1929 roku ujawnił nieuczciwość Błeszyńskiego – zawarte w tajemnicy spółki i niewywiązywanie się z zobowiązań wobec inwestorów. Ostatecznie za producentem został rozesłany list gończy. W ten sposób po filmie, który mógł stać się chlubą polskiej kinematografii pozostały jedynie długi.

Rekonstrukcja

Do dnia dzisiejszego w zbiorach Filmoteki Narodowej – Instytucie Audiowizualnym zachowały się fragmenty przedwojennej kopii nitro, a także fragmenty późniejszej kopii aceto wykonanej w 1957 roku. W zbiorach Narodowego Archiwum Cyfrowego odnalazły się natomiast fragmenty innej, nieznanej dotąd przedwojennej kopii nitro, która znacznie uzupełnia dotychczas znany materiał.

Zespół konserwacji taśmy filmowej Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego wykonał konserwację taśm, przygotowując nośniki do procesu digitalizacji materiału w najwyższej rozdzielczości 4 K. Kolejnym etapem prac nad filmem była rekonstrukcja ciągłości fabularno-historycznej zdigitalizowanego materiału na podstawie archiwalnych dokumentów oraz notatek prasowych wykonana przez zespół filmografów FINA oraz historyka Narodowego Archiwum Cyfrowego. Ostatnią fazą prac była restauracja cyfrowa filmu. W ramach tego procesu wykonana została stabilizacja obrazu oraz czyszczenie zabrudzeń i kurzu. Film został również poddany korekcji koloru.

Ten wspólny projekt Narodowego Archiwum Cyfrowego i Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego zyskuje szczególne znaczenie w 2019 roku, ze względu na przypadającą w nim 100. rocznicę powołania państwowej sieci archiwalnej. 7 lutego 1919 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski podpisał dekret o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. Dokument określił misję państwowej służby archiwalnej, jako trwałe zachowanie świadectw dziejów narodu polskiego i zapewnienie do nich powszechnego dostępu. Repremiera filmu „Polonia Restituta 1918-1920” przechowywanego w obu archiwach jest znaczącym przykładem wypełniania tej misji 100 lat póżniej.

Seansowi będzie towarzyszyć muzyka na żywo skomponowana i wykonana przez Semi-Invented Trio (Konarski/ Chytrzyński/ Berny). Zespół powstał w 2010 roku na 12. Festiwalu Filmu Niemego. Cechą charakterystyczną brzmienia zespołu są melodyjne tematy komponowane przez Adriana Konarskiego, inspiracje poezją, muzyką żydowską, w połączeniu z ciepłym brzmieniem i improwizacją najlepszych sesyjnych muzyków.

 

Gdzie i kiedy?

Kino Iluzjon
ul. Narbutta 50A, Warszawa

27.02.2019, godz 19:00 Sala Stolica  muzyka na żywo: Semi-Invented Trio

 Bilety: 10 zł

 

Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny w swoich zbiorach posiada całość zachowanego dorobku polskiej kinematografii, w tym unikatową kolekcję filmów przedwojennych. Doświadczenie w obchodzeniu się ze stuletnią nawet taśmą filmową, sprawia, że FINA potrafi sprostać najtrudniejszym zadaniom konserwacji i restauracji filmów. Jako pierwsze archiwum filmowe w Europie uruchomiła pełną ścieżkę techniczną w technologii 4K. FINA – dzięki dokonanemu połączeniu Filmoteki Narodowej i Narodowego Instytutu Audiowizualnego – dysponuje dziś szerokim spektrum urządzeń i oprogramowania, dostosowanych do wszystkich formatów filmowych używanych w polskiej kinematografii profesjonalnej i amatorskiej.

Narodowe Archiwum Cyfrowe to jedno z trzech centralnych archiwów państwowych. Misją instytucji jest budowanie nowoczesnego społeczeństwa świadomego swojej przeszłości. NAC inspiruje do odkrywania i ożywiania dziedzictwa, ucząc, jak korzystać z bogactwa historii. NAC pełni również funkcję Centrum Kompetencji w zakresie digitalizacji materiałów archiwalnych oraz zapewnia efektywne systemy zarządzania, udostępniania i długoterminowego przechowywania zasobów cyfrowych m.in. Zintegrowany System Informacji Archiwalnej ZoSIA oraz serwis Szukaj w Archiwach, w którym można znaleźć ponad 34 mln skanów materiałów archiwalnych (liczba ta stale rośnie). W samych tylko zasobach NAC znajduje się prawie 16 mln zdjęć, 40 tys. nagrań dźwiękowych oraz około 2,4 tys. filmów. Zbiory dostępne online można przeglądać na nac.gov.pl

 

Film będzie wyświetlany w ramach projektu „Konserwacja i digitalizacja przedwojennych filmów fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie” współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach XI Priorytetu „Kultura i dziedzictwo kulturowe” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.