„BESTIA” NA 31. FESTIWALU IL CINEMA RITROVATO W BOLONII
Dodano: 26.06.2017

W Bolonii w dniach 24 czerwca – 2 lipca 2017 roku odbędzie się 31. edycja festiwalu filmowego Il Cinema Ritrovato, poświęconego odkrywaniu na nowo rzadkich i mało znanych filmów, ze szczególnym uwzględnieniem początków kinematografii i okresu kina niemego. Festiwal organizowany każdego lata przez włoską Cineteca di Bologna jest jednym z największych na świecie festiwali filmów odrestaurowanych cyfrowo. W programie festiwalu premierowy pokaz odrestaurowanego cyfrowo filmu „Bestia” (1917) Aleksandra Hertza z muzyką na żywo w wykonaniu Antonio Coppoli.  

Uroczysta repremiera filmu w Polsce planowana jest na jesień tego roku.

Kadr z filmu „Bestia” (1917) Aleksandra Hertza, źródło: Repozytorium Cyfrowe FINA

O filmie

Film „Bestia” (The Polish Dancer) Hertza był jednym z czterech filmów (pozostałe to „Jego ostatni czyn”, „Arabella”, Pokój nr 13” oraz „Tajemnica Alei Ujazdowskich”) z Polą Negri (właśc. Barbara Apolonia Chałupiec) wyprodukowanych przez „Sfinksa” – największą wówczas polską wytwórnię filmową – i pokazanych publiczności w 1917 roku. Krótko przed tym, 1 stycznia 1916 roku, Negri związała się ze „Sfinksem” kontraktem na wyłączność, stając się pierwszą krajową gwiazdą filmową, która swoimi rolami wampów rozpalała wyobraźnię widzów.

Filmy wyprodukowane przez „Sfinksa” – na którego czele stał Aleksander Hertz – mimo że powstawały w prymitywnych warunkach (studio filmowe zajmowało niewielkie poddasze kamienicy), stały się atrakcyjnym towarem eksportowym, głównie do Niemiec. Dzięki temu Pola Negri została dostrzeżona przez niemieckich producentów i wkrótce potem drugorzędna wytwórnia „Saturn-Film A. G.”, zaproponowała jej dużo korzystniejszy od polskiego kontrakt. Efektem był głośny proces, który odbył się tuż po premierze „Bestii”. Rozprawę opisywały największe, ogólnokrajowe dzienniki, co świadczyło nie tylko o ogromnej popularności Poli Negri, ale też coraz większej roli kina w zniewolonej zaborami Polsce. Na mocy niekorzystnego dla aktorki wyroku z lutego 1917 roku, Negri musiała wrócić do Warszawy i zagrać jeszcze w trzech filmach „Sfinksa”. Po wypełnieniu zobowiązań wobec polskiej wytwórni występowała już tylko w filmach niemieckich. Pierwszym z nich był „Nicht lange täuschte mich das glück” (1917), ale dopiero późniejsza współpraca z reżyserem Ernstem Lubitschem zapewniła aktorce status gwiazdy w Niemczech. Tuż po zakończeniu I wojny światowej produkcje z Polą Negri w roli głównej zyskały również dużą popularność w USA. W efekcie Paramount Pictures zaproponował jej kontrakt i w 1922 roku trafia do Hollywood.

Wielkie powodzenie Poli Negri w USA i deficyt jej filmów na amerykańskim rynku, wykorzystał dystrybutor z Nowego Jorku, Jesse A. Levinson, który pod koniec 1921 roku kupił „Bestię”, dokonał jej nieznacznej przeróbki i dystrybuował w Stanach Zjednoczonych jako „The Polish Dancer”. Był to – wedle zachowanej dokumentacji – pierwszy polski film pokazywany w USA. By dodać obrazowi atrakcyjności i świeżości prawdopodobnie zatajono fakt, że jest to produkcja „Sfinksa” sprzed niemal 5 lat. W żadnych amerykańskich materiałach promocyjnych nie wymieniono – poza Polą Negri – wykonawców ról głównych, członków ekipy filmowej, daty ani  kraju produkcji.  

Film cieszył się w USA sporym powodzeniem. Prasa donosiła, że zakupiło go wielu właścicieli kin na terenie całego kraju. Doczekał się także kilku pochlebnych recenzji.

Eksport „Bestii” do Stanów Zjednoczonych pozwolił zachować obraz do dnia dzisiejszego. Wszystkie polskie kopie filmu zaginęły lub zostały zniszczone w czasie wojny. W Museum of Modern Art w Nowym Jorku przetrwała jednak kopia nitro, która w czerwcu 1963 roku została wysłana do Polski. Wykonano z niej następnie kontrnegatyw aceto, który do dziś znajduje się w zbiorach Filmoteki Narodowej (obecnie Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny). 

„Bestia” opowiada historię młodej dziewczyny mieszkającej w maleńkiej wiosce niedaleko rosyjskiej granicy. Po awanturze z rodzicami Pola postanawia uciec do Warszawy porzucając swojego zazdrosnego ukochanego Dmitra. Szybko zdobywa w stolicy sławę oraz serce żonatego Alexisa. Przypadkowe spotkanie dziewczyny z dawnym ukochanym prowadzi jednak do nieuchronnej tragedii...

Film „Bestia" jest obecnie najstarszą zachowaną produkcją z udziałem Poli Negri. Jest też jedynym zapisem skali talentu tej znakomitej aktorki z początkowego, polskiego okresu jej kariery.

Fragment filmu „Bestia” (1917) Aleksandra Hertza, źródło: Repozytorium Cyfrowe FINA

O rekonstrukcji „Bestii”

Zainspirowani zainteresowaniem „Bestią” kuratorów programu Il Cinema Rirovato „A Hundred Years Ago: 50 Films of 1917”, Mariann Lewinsky i Karla Wratschko, którzy w 2016 roku odwiedzili Filmotekę, podjęliśmy starania restauracji filmu w stulecie jego premiery. Prace przeprowadzono w studiach DI Faktory oraz Re Kino. Projekt został dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.

Jedyny zachowany materiał, odpowieni do zeskanowania, był oddalony od negatywu kamerowego o co najmniej pięć generacji. Z tego powodu film był bardzo kontrastowy i miał obniżoną jakość optyczną, co nie pozostawiało wiele pola do manewru w kwestii zmiany ustawienia tonalności na etapie korekcji barwnej. Korekcja miała na celu zwiększenie czytelności obrazu i uplastycznienie elementów wcześniej niewidocznych.

W zakresie rekonstrukcji obrazu największym wyzwaniem było usunięcie śladów mechanicznej i chemicznej degradacji filmu. Obraz ustabilizowano, zmniejszono jego migotliwość, zneutralizowano zniszczenia wokół sklejek i tam, gdzie było to możliwe, usunięto ślady rozkładu. Z powodu licznych i rozległych zniszczeń mógł to być tylko proces częściowy – film obarczony był ubytkami klatek i zniszczeniem emulsji w wyniku ataku mikrobiologicznego, a nawet wyładowania elektrostatycznego. Przywrócenie unikatowych, ilustrowanych graficznie tablic tekstowych w języku angielskim do wersji „The Polish Dancer”, stanowi dodatkową wartość projektu restauratorskiego.

Film pochodzi ze zbiorów Filmoteki Narodowej (od 1 czerwca Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny). Film został odrestaurowany pod opieką Filmoteki Narodowej w 2017 roku przez studio Di Factory i reKINO Studios. Projekt współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.

Kiedy i gdzie

26 czerwca, godz. 14.30

CINEMA LUMIERE – SALA OFFICINEMA/MASTROIANNI, Bolonia

Więcej informacji o festiwalu:

festival.ilcinemaritrovato.it

https://www.facebook.com/events/529554890501522/